7. Haize-zurrunbiloa (Euskararen Herri Hizkeren Atlasa)





Euskaltzaindiak egindako lan eskerga eta sakonari jarraipena emanez, gaurkoan, haize-zurrunbiloa dugu idazpide. Ondoko berba hauek dira nagusi gure hizkeretan: zurrunbiloa, mahumeta, erremolinoa, sorgin haizea, zirimola, tiruritea, kübiloa, axebiorra, kanikula, askaota, akelarrea, iretxoaxea, aixokerra, maritxikerra eta bestelakoak. Izendapen askok zantzu mitologikoa daukatela ez dago esan beharrik.

Iruzkinak

Argitaratu iruzkina

Blog honetako argitalpen ezagunak

Haizea ez da indartsua, gogorra eta zakarra, bai

Irudia
            Hemendik hartua           Kirk urakan ohiaren erasana dela-eta, han-hemenka, haizeari buruzko iruzkin ezegokiak irakurri eta entzuten dira.  Euskaldunen adimen-begiak era askotara adierazten du haizearen intentsitatea: adjektiboak erabiltzen ditu; aditzak errepikatzen ditu; graduatzaileez baliatzen da. Haize indartsua ez da tradiziozkoa. Horren ordez, adjektibo hauek erabiltzea egokiagoa da:     Haize bortitza     Haize petrala     Haize sastarra      Haize traketsa     Haize zakarra     Haize zitala     Haize zorrotza     ...          Edo-ta     Azkarki dabil     Bizi antzean joko du     Gogor joko du     Indartsu joko du      Baina, egundo ere ez *Haizea egiten du; beti ibili eta jo .       
Gehiago irakurri »

...ari du...

Irudia
Elsie Russell. "Dance dans le vent" Ortzian jazotzen diren gertakizunen berri emateko euskarak galdu behar ez genukeen aditz jator bat erabiltzen du euskalki guztietan, bizkaieraz izan ezik: ari du . Euskalkien arabera baditu zenbait aldaera: "ai do", "ai dü"... Badirudi ari du ren gainean badugula izaki bat edo natura bera ostagiak gobernatzen dituena. Adibidez, honako esapide ezinago eder hauek jaso ditugu: Mardul ari du. (Euria). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Lodi ari du: ebi (euri) zarra da .... Oñatibia Manuel . Bible Saindua. (Duvoisin). 1859. Ebiya bizitzen ari du .... Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Gexala ari du ... Ebi maxkala . (Ebi indar gutxikoa). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Euri txe au da okerrena... Ezerez bezela ari du , ta sartzen da gorputzean zañetaraño.... Soroa Marcelino . EUSKAL ERRIA (revista), 1881. Aunitz ari du euria . Altzo
Gehiago irakurri »

Tximu eginda

Irudia
Atzo arrastirian etxetik irten, aterkirik eraman ez eta mela-mela eginda amaitu nuen. Gaurko BERRIA egunkarian Anjel Lertxundik esamolde zoragarri baten berri ematen digu. Betorkizue! Hitz beste Anjel Lertxundi Tximu eginda Goizeroko ibilalditik etxerantz zetorrela, euriak hasi zuen. Etenik gabe eta oparo. Pausoa bizkortu zuen. Hala ere, tximu eginda iritsi zen etxera. Tximu eginda? Nondik ote dator espresioa? Zer arraio tximu esan nahi du? Espresio bitxitik kokatuta egin zuen dutxatu, gosaldu eta lanerako prestatu artekoa, ez baitzuen loturarik ikusten tximino baten eta blai-blai eginda egotearen artean. Sarean kontsultatu zituen hiztegiek-eta ez zioten ezer argitu, harik eta ohartu zen arte tximu hitzak esan nahi zuela troxa edo haurren pixa-oihala ere. Eta pixak ez al du ba oihala zopa-zopa eginda uzten, goizeko euri zaparradak bera utzi zuen bezala? Ez zekien bere burutazioa zuzena zen, eta axola ere, gutxi. Troxa jartzen zioten garaiko sanotasun beraz irten zen kalera. Euriak
Gehiago irakurri »