Ze denborale eta denborale ondoko!

Egunotan erasan digun erauntsia dela-eta, hainbat komunikabide publikotan, "euri-, haize, elur- denboralea" irakurri eta entzun izan dut. Jakina, buruan darabilgun erdarazko "temporal" berbak burmuina zulatu eta horixe baino ez dugu gogoan. Ez, horixe! Denborale berbaz, bai, baliatzen gara, baina itsasoz bestez jarduten ez dugunean. Bai, horixe! Bai, itsasoko denboralerik badugu, baina ez, elur-denboralerik. Neure onetik ateratzerainokoa da hori entzun eta irakurtzea. Pizzeriako euskara, alajaina! Jakina, garunean legamiaturik izaten duten "temporal" berba nola dakarren hiztegiak begiratu eta zera ikusten dute: denboralea, ekaitza, soberna. Eta, lehenengoari besteri ez diote erreparatzen! Norena da errua, hiztegigilearena ala kazetariarena? Erdararen morroi hutsak izaten jarraitzen dugu eta nik neuk eremu meteorologikoan ere hitzen burujabetasuna nahi dut. Bai horixe! Hala eta guztiz ere, normala ote da kazetari euskaldun batek hori adierazteko hitzik ez jakitea? Beste komunikabide pribatu batzuetan, ostera, bai, ondo asko egin dute; ekaitz hitza plazaratu dute. Askok pentsatzen dute hitz horrek "tormenta" besterik ez duela esan nahi. Ez horixe! Ekaitza atzo eta herenegun gertatutakoa da. Bai horixe! Ekaitz berbak bere baitan Eguren gaitz guztia biltzen du eta ortzantzik eta ihusturirik ez badago ere, ekaitza ekaitz izango da. Bestela, (elur-, euri-, haize-) erauntsi ere erabiltzea dugu edo ohiko elurte, eurite eta haizete hitzak. Hamaika denborale jasateko jaioak gara!

Iruzkinak

Hau esan du Anonimoa erabiltzaileak…
Bai,jauna! Halaxe sentitu dut neuk be 'denborale' ditxosozko horrekin jira ta buelta ibili zaizkigunean, eta galderak ere horrekintxe zuzendu dizkidatenean. Arrazoi osoz idatzi duzu. Etxe bakoitzekoa etxe bakoitzari dagokio: halaxe da! Ni ez nintzen ausartzen txintik ateratzea, hitzik altxatzen badut, atzeko poltxikarako intentzio okerren bat sumatu ohi didate batzuk eta... Baina, bai gustura azpimarratzen dudala zuk hain argi begien bistara, plazara atara duzuna!

pellozabala
16:45
Hau esan du Kepa Diegez erabiltzaileak…
Aupa Pello!
eskerrak oraindik euskal senari eusten diogun!
Hi, Pello, esan behar duana, esan eta kitto! Ez kikildu!
20:46
Argitaratu iruzkina

Blog honetako argitalpen ezagunak

Haizea ez da indartsua, gogorra eta zakarra, bai

Irudia
            Hemendik hartua           Kirk urakan ohiaren erasana dela-eta, han-hemenka, haizeari buruzko iruzkin ezegokiak irakurri eta entzuten dira.  Euskaldunen adimen-begiak era askotara adierazten du haizearen intentsitatea: adjektiboak erabiltzen ditu; aditzak errepikatzen ditu; graduatzaileez baliatzen da. Haize indartsua ez da tradiziozkoa. Horren ordez, adjektibo hauek erabiltzea egokiagoa da:     Haize bortitza     Haize petrala     Haize sastarra      Haize traketsa     Haize zakarra     Haize zitala     Haize zorrotza     ...          Edo-ta     Azkarki dabil     Bizi antzean joko du     Gogor joko du     Indartsu joko du      Baina, egundo ere ez *Haizea egiten du; beti ibili eta jo .       
Gehiago irakurri »

...ari du...

Irudia
Elsie Russell. "Dance dans le vent" Ortzian jazotzen diren gertakizunen berri emateko euskarak galdu behar ez genukeen aditz jator bat erabiltzen du euskalki guztietan, bizkaieraz izan ezik: ari du . Euskalkien arabera baditu zenbait aldaera: "ai do", "ai dü"... Badirudi ari du ren gainean badugula izaki bat edo natura bera ostagiak gobernatzen dituena. Adibidez, honako esapide ezinago eder hauek jaso ditugu: Mardul ari du. (Euria). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Lodi ari du: ebi (euri) zarra da .... Oñatibia Manuel . Bible Saindua. (Duvoisin). 1859. Ebiya bizitzen ari du .... Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Gexala ari du ... Ebi maxkala . (Ebi indar gutxikoa). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Euri txe au da okerrena... Ezerez bezela ari du , ta sartzen da gorputzean zañetaraño.... Soroa Marcelino . EUSKAL ERRIA (revista), 1881. Aunitz ari du euria . Altzo
Gehiago irakurri »

Tximu eginda

Irudia
Atzo arrastirian etxetik irten, aterkirik eraman ez eta mela-mela eginda amaitu nuen. Gaurko BERRIA egunkarian Anjel Lertxundik esamolde zoragarri baten berri ematen digu. Betorkizue! Hitz beste Anjel Lertxundi Tximu eginda Goizeroko ibilalditik etxerantz zetorrela, euriak hasi zuen. Etenik gabe eta oparo. Pausoa bizkortu zuen. Hala ere, tximu eginda iritsi zen etxera. Tximu eginda? Nondik ote dator espresioa? Zer arraio tximu esan nahi du? Espresio bitxitik kokatuta egin zuen dutxatu, gosaldu eta lanerako prestatu artekoa, ez baitzuen loturarik ikusten tximino baten eta blai-blai eginda egotearen artean. Sarean kontsultatu zituen hiztegiek-eta ez zioten ezer argitu, harik eta ohartu zen arte tximu hitzak esan nahi zuela troxa edo haurren pixa-oihala ere. Eta pixak ez al du ba oihala zopa-zopa eginda uzten, goizeko euri zaparradak bera utzi zuen bezala? Ez zekien bere burutazioa zuzena zen, eta axola ere, gutxi. Troxa jartzen zioten garaiko sanotasun beraz irten zen kalera. Euriak
Gehiago irakurri »