Ihartzea
Udagoienak bete-betean atzeman gaitu. Euskal Herrian egunotan euria urri egin badu ere, Iberiar Penintsulako beste zenbait bazterretan letro egin bide du euria. "Aditu"-en arabera, iazko udazkenaren kidekoa izango dugu, nonbait, epeltxoa eta lehorra. Kontu hori ez da bart arratsaldekoa, ez horixe! Horrelako egoera hilabeteetan ez ezik -agorrila, urria...- urtaroetan ere islatzen da nabarmen. Adibidez, hiru aldaera dauzkagu -iartze, igartze eta ihartze- behinolako eta oraingo udazkenaren izaera azaleratzen dutenak. Hona hemen aipuak:
iartze: Lapurtera. (Lhande). Hiztegia.
igartze: Belhartzea (ganbiatzen da) udara, uda igartzera, igartzea negura. Haraneder. Philotea, 393 or.
ihartze: Aroen izenak dire belhartzea, uda, igartzea edo larrazkena eta negia. (J. Etcheberry). (Duvoisin). Hiztegia.
ihar: "Hezea ez dena, bizitasuna galtzeraino lehortu dena".
Beraz, badirudi aro kontuetan egunero sutautsa asmatzen gabiltzala, baina, ez. Gure arbasoek ondo asko zekiten nolakoa izaten zen udagoiena, udaren goren-gorena, alegia. Bizitasuna galtzeraino helduko ote gara?
Iruzkinak
Ematen du ipuin bilduma bateko azala dela, edo Txanogorritxoren istorioan agertzen den paisaia hori, edota Printzeak zeharkatu behar zuen basoa bere maitearengana joateko! Antzerki baterako edota txotxongiloentzako eszenatoki apropos-aproposa dela irudizen zait! Bai bitxia!
P.S.: "Ürrieta" hitza jaso duzu, Kepa?
Ba, irudiak topatzeko araka eta araka ibiltzen naiz Googlen. Egia da zuk diozuna, ipuinekoa ematen du irudiak. Ahalegintzen naiz irudia testua bezain erakargarria izan dadin.
"Urrieta" badut jasoa, baina "ürrieta", ez. Non erabiltzen da, Kristina?
A, eta kontuan hartu nahiko agerpen bitxia dela!
URRIETA N-Erronkari. "Urteko laur estazioniak dra, negiua, bedatsia, udda eta urrieta" Mendigatxa Euskera, 1957, 146.
Zure "ürrieta" udazkena ote da?