Ekainean hego haizerik ez, baina...

http://blog.eitb.com/eguraldiblog/media/image_1084_large.jpg


enbatak, bai, alajaina! Izan ere, enbataldiak martxotik urrira iraun ohi du. Sarri askotan komentatu izan dugunez, enbatak "Bizkaiko Golkoko itsasaldean, hego-mendebala jotzen ari dela, mendebaldetik edo ipar-mendebaldetik bat-batean jotzen duen haize-bolada zakar eta bortitza" dugu. Geure-geure fenomenoa bada ere, izendatzeko erabiltzen ditugun hiru izendapen nagusiek jatorri arrotza dute: enbata, galerna eta soberna /zopherna. Azken hau ipar-ekialdeko euskalkietan erabiltzen da. Itxura denez, latinezko superna(m)tik datorkigu, hots, "gure gainetik dagoena edo zerbait jasoa". Ukaezina da zophernak gu baino are goragokoak eta gailenagoak direla. Larri ibili! Beraz, datxekigun haizea izanagatik ere, baliatu ohi ditugun terminoak ondoko erdaretatik atzeman ditugu, segur asko arrantzaleek eurenganatuak. Harriek hizketan zekiten garaian nola iritziko ote zioten enbatari?


Iruzkinak

Hau esan du Erramun Gerrikagoitia erabiltzaileak…
Ba liteke orduan, sasoi hartan, ez egotea ezein hitzik hortarako. Zeren orduan eta ere geroago ez zegokeen konzepturik -jabetasunik- hortarako. Halan nire ustez hitzak sortzen dira ber noiz sortzen da konzeptua edo delakoaren jabetasuna edo oharmena.

Hori nire eretxi intuitivoa. Halan beharbada eta ere seguruenez ez dagoke badia hitza herri guzietan non dagoz badiak de facto. Edo harik asmatu grekoek konzeptua hon ozeanoa edo okeanoa -ωκεανος- ez zen existitzen ezein hizkuntzetan eta hori argiki ikusi ahal dugu nola da prestamoa hizkuntza askotan.
19:25
Hau esan du Erramun Gerrikagoitia erabiltzaileak…
Ahaztu zitzaidan esatea ze euskaraz ere ez "daukagu" badia hitza izanik ere badiak eta itsasorik.

-esan nahi bait dut hitz autokhthonorik edo "geurerik"-
10:27
Hau esan du Kepa Diegez erabiltzaileak…
Zalantza barik, erabiltzen ditugun berba guztiak geure-geureak dira. Jakina! Hizkntza bakoitzak lexiko-hutsuneak bere erara konpontzen ditu: batzuek maileguen bitartez, beste batzuek neologismoen bidez eta beste batzuek barneko dinamiketan oinarrituta, adibidez, eratorpena eta hitz elkarketa. Aspaldiko euskaldunek ez ote zuten anztemango enbatarik? Bai, jakina, baina, ziur asko beste herri batzuekin harremanetan jartzean bereganatuko zituzten beraien berbak, agian zehatzago fenomeno hori adierazten zutenak. Kasurik xelebreena kolore berdearena da, ezta?
12:59
Hau esan du Erramun Gerrikagoitia erabiltzaileak…
Lehen, eta zenbat historikoki lehenago, populuak generalean ziren monolingueak zekitenak soil bere hizkuntza proprioa. Orai gauzak ez dira holan eta monolinguek heurek ere ba dakite differentziatzen, esaterako, artean hizkuntza differenteak, jakin, ez ulerturik ere, ea entzuten dena da italianoa edo russoa edo holakotsuak.

Lehen' gehienek, populuaren ia totalitateak, ulertzen zuen guzia eta zutena ulertzen zen bere hizkuntzakoa. Muga linguistikoak eta limiteak ez zegozen kasik edo ziren, nire aburuz, oso eta lar lausoak. Bada, eta loturik geure kasuko hitzari -enbata- momentuan noiz nahi zuten erabili hitza -enbata-' zerabileten ezein trabarik gabe, jakin gabe eta arduratu gabe hitza zen proprioa edo mailegu edo arrotzhitz eta pensatu gabe behar zuten eratorri edo beste. Nire aburuz, horiek ardurak ez dira existitu eta ezta dira existitzen orai ere artean gente gehiena.

Entzuten, ulertzen eta erabiltzen zuten guzia zen bere hizkuntza bakarrekoa, gurean euskarazkoa. Gaur kambiatu dira parametroak, parametro historikoak eta kulturalak, koordenadak. Gainera lehengoa lehengoentzat eta ba dugu zeri lotu orai oraingo koordenada eta premia berrietan.
16:24
Hau esan du Erramun Gerrikagoitia erabiltzaileak…
Kolore verdeaz esan duzu zeozer, baina zer da dagoena hortaz? Nik ez dakit istorio edo historia hori, zein da?
16:27
Hau esan du Kepa Diegez erabiltzaileak…
Erramun, hemen duzu hausnarketa bat:

http://www.jakingunea.com/50urte/pdf/Jakin95_87/Jakin95_87_077.pdf
13:42
Hau esan du Erramun Gerrikagoitia erabiltzaileak…
Eskerrak Kepa zure aipua gatik buruz koloreak konsultatzeko interneten. Hasi naiz irakurtzen eta irakurri dut zati bat baina utzi egin dut ze da lar luzea niretzat, uste nuen zatekeela laburrago.

Da textu interesantea dagoenarentzat hortan interesatua, ez niretzat behintzat orai.
14:58
Argitaratu iruzkina

Blog honetako argitalpen ezagunak

Haizea ez da indartsua, gogorra eta zakarra, bai

Irudia
            Hemendik hartua           Kirk urakan ohiaren erasana dela-eta, han-hemenka, haizeari buruzko iruzkin ezegokiak irakurri eta entzuten dira.  Euskaldunen adimen-begiak era askotara adierazten du haizearen intentsitatea: adjektiboak erabiltzen ditu; aditzak errepikatzen ditu; graduatzaileez baliatzen da. Haize indartsua ez da tradiziozkoa. Horren ordez, adjektibo hauek erabiltzea egokiagoa da:     Haize bortitza     Haize petrala     Haize sastarra      Haize traketsa     Haize zakarra     Haize zitala     Haize zorrotza     ...          Edo-ta     Azkarki dabil     Bizi antzean joko du     Gogor joko du     Indartsu joko du      Baina, egundo ere ez *Haizea egiten du; beti ibili eta jo .       
Gehiago irakurri »

...ari du...

Irudia
Elsie Russell. "Dance dans le vent" Ortzian jazotzen diren gertakizunen berri emateko euskarak galdu behar ez genukeen aditz jator bat erabiltzen du euskalki guztietan, bizkaieraz izan ezik: ari du . Euskalkien arabera baditu zenbait aldaera: "ai do", "ai dü"... Badirudi ari du ren gainean badugula izaki bat edo natura bera ostagiak gobernatzen dituena. Adibidez, honako esapide ezinago eder hauek jaso ditugu: Mardul ari du. (Euria). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Lodi ari du: ebi (euri) zarra da .... Oñatibia Manuel . Bible Saindua. (Duvoisin). 1859. Ebiya bizitzen ari du .... Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Gexala ari du ... Ebi maxkala . (Ebi indar gutxikoa). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Euri txe au da okerrena... Ezerez bezela ari du , ta sartzen da gorputzean zañetaraño.... Soroa Marcelino . EUSKAL ERRIA (revista), 1881. Aunitz ari du euria . Altzo
Gehiago irakurri »

Tximu eginda

Irudia
Atzo arrastirian etxetik irten, aterkirik eraman ez eta mela-mela eginda amaitu nuen. Gaurko BERRIA egunkarian Anjel Lertxundik esamolde zoragarri baten berri ematen digu. Betorkizue! Hitz beste Anjel Lertxundi Tximu eginda Goizeroko ibilalditik etxerantz zetorrela, euriak hasi zuen. Etenik gabe eta oparo. Pausoa bizkortu zuen. Hala ere, tximu eginda iritsi zen etxera. Tximu eginda? Nondik ote dator espresioa? Zer arraio tximu esan nahi du? Espresio bitxitik kokatuta egin zuen dutxatu, gosaldu eta lanerako prestatu artekoa, ez baitzuen loturarik ikusten tximino baten eta blai-blai eginda egotearen artean. Sarean kontsultatu zituen hiztegiek-eta ez zioten ezer argitu, harik eta ohartu zen arte tximu hitzak esan nahi zuela troxa edo haurren pixa-oihala ere. Eta pixak ez al du ba oihala zopa-zopa eginda uzten, goizeko euri zaparradak bera utzi zuen bezala? Ez zekien bere burutazioa zuzena zen, eta axola ere, gutxi. Troxa jartzen zioten garaiko sanotasun beraz irten zen kalera. Euriak
Gehiago irakurri »