EtnoMet eta Aroaren berbaroak

Hemendik hartua Ezin konta ahal ahantzitako arotitz bilatze grinatsuan, hautsaren azpian, mendeak joan, mendeak etorri, metaturiko kraka guztia kendu gurean, lantzean behin bitxikeriaren batekin egiten dugu topo. Gaur jarki aditzaren zahar-berri eman nahi nizueke: behinola, nolabait, ordukoen aho-ezpainetan ibili zen, baina gaur egun ahantz-ahantz eginda, oskol ezin sendo eta lakarrez estalia. Badakizue, "ekaitzari gibel", "aro txarrari bular" eta inolako gupidarik gabe erasaten digun hego haizeari jarki , aurre egin, gure burmuina ihartuko ez bada...

  Hemendik hartua Hondarribian ba omen dakite mehetu / loditu aro-bikotea ederki erabiltzen. Txarrera egiten duenean, loditu egiten du; onera egiten duenean, ordea, mehetu egiten du. Horren lekuko jasotako esaldi eder hau: "Eguraldia lodi zegon egun oketan; meetu du" (Mokoroa, 1990)

            Hemendik hartua           Kirk urakan ohiaren erasana dela-eta, han-hemenka, haizeari buruzko iruzkin ezegokiak irakurri eta entzuten dira.  Euskaldunen adimen-begiak era askotara adierazten du haizearen intentsitatea: adjektiboak erabiltzen ditu; aditzak errepikatzen ditu; graduatzaileez baliatzen da. Haize indartsua ez da tradiziozkoa. Horren ordez, adjektibo hauek erabiltzea egokiagoa da:     Haize bortitza     Haize petrala     Haize sastarra      Haize traketsa     Haize zakarra     Haize zitala     Haize zorrotza     ...          Edo-ta     Azkarki dabil     Bizi antzean joko du     Gogor joko du     Indartsu joko du      Baina, egundo ere ez *Haizea egiten du; beti ibili eta jo .       

Elsie Russell. "Dance dans le vent" Ortzian jazotzen diren gertakizunen berri emateko euskarak galdu behar ez genukeen aditz jator bat erabiltzen du euskalki guztietan, bizkaieraz izan ezik: ari du . Euskalkien arabera baditu zenbait aldaera: "ai do", "ai dü"... Badirudi ari du ren gainean badugula izaki bat edo natura bera ostagiak gobernatzen dituena. Adibidez, honako esapide ezinago eder hauek jaso ditugu: Mardul ari du. (Euria). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Lodi ari du: ebi (euri) zarra da .... Oñatibia Manuel . Bible Saindua. (Duvoisin). 1859. Ebiya bizitzen ari du .... Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Gexala ari du ... Ebi maxkala . (Ebi indar gutxikoa). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Euri txe au da okerrena... Ezerez bezela ari du , ta sartzen da gorputzean zañetaraño.... Soroa Marcelino . EUSKAL ERRIA (revista), 1881. Aunitz ari du euria . Altzo

  Euskal Herriko eguraldiaren hizkera batzen duen liburua argitaratu du Kepa Dieguez Barahonak:  Eguraldiaren euskara. Aro-bidaia Euskal Herrian barrena . Gurean eguraldiari erreferentzia egiteko euskaraz jasota dagoen herri-lexikoa batu eta aztertu du 20 urtez, eta hori guztia jaso zuen 2021ean aurkeztu zuen doktorego tesian; emaitza: hizkuntza baten lexiko etnometeorologiko guztiaren azterketa, ordurako munduan izan den lehenengoa. Horretan oinarrituta, liburua idatzi du, jasotako informazio guztia gizarteratzeko modu didaktiko batean. Defini ezazu, hitz gutxitan, liburua. Bada, eguraldiari buruzko "road movie" moduko bat da. Protagonista aro-bidaiari bat da, herriz herri hitzak, esapideak eta kontu meteorologikoak biltzen dabilena. Kontakizun bat da, baina, aldi berean, saiakera, helburua eguraldiari buruzko lexikoa zabaltzea baita. 96 herritan barrena egiten du bidea, Getxotik Eskiulara (Bearnoko herri euskalduna). Ibilbide zehatz bat egiten du, ala noraezean dabil protag