Haize bihurr(i)aren erasanpean

“http://www.imaginaria.com.ar/11/4/remolino.jpg” irudia ezin da bistaratu, akatsak dituelako.

Hego-mendebaldeko egoera gailendu zaigulakoa zalantza izipirik ere ez dago. A ze-nolako haize bolada, egunotakoak! Lazgarriak! Burmuina lehortzerainoko bestekoak! Bai, horixe! Gure etxeko terraza hego-mendebaldera beha dagoenez gero... atera izatzue kontuak, nekez egin dezakegu lo asteon, haizeak bete-betean astintzen gaitu eta! Erruki zaitezte gutaz, mesedez! A zelako haize boladak eta zurrunbiloak! Haize bihurra, benetan, hainbat herritan esaten duten bezalaxe. Horretaz ere ohartu zen Barandiaran eta azaldu zuen izen berezia ere badela, hots, jenioa dela:

aizebiur: G-Ataun. “Haize-bolada edo zurrunbiloa. Gaueko izeneko gaueko-jeinua beraren itxurapean ageri izaten da. Aizebiurrek Egoirekin bat egiten du sarritan. Era horretara eman zuen bere burua ezagutzera Ataun aldeko Lauzbeltzeko gazte baten bahitzaileak, baita Arbilletako (Ataun ere bai) alaba baten arimaren bahitzailea ere. Hark gurasoen altxorra lapurtu omen zuen”. J.M. Barandiaran. Mitología del Pueblo Vasco, 181 or.

Hona hemen beste aldaera batzuk:

aize-bior: B-Durango, Markina. Azkue. Hiztegia
 aize biur: G-Oñati, Txorierri. Azkue. Hiztegia.
 axe-bigur: B-Ziortza. An. de Eusko Folklore. 1923, 22 or.
axebior: B-Sondika. EHHA.
 axebiortu: B-Fika. EHHA.

Haize bihurrak bihurri bihurtzen ez duena, bihurka bihurtuko da etxera!


Iruzkinak

Argitaratu iruzkina

Blog honetako argitalpen ezagunak

Eta enzun nezan boz bat zerutik ur handien hotsa bezala, eta igorziri handi baten hotsa bezala:

Irudia
eta enzun nezan bere gitarrak ioiten zituzten gitarrarien soinu ba t: Badakizue norena den testutxo hori, ezta? Bai, XVI. mendeko "Euskara Batua", Leizarragarena. Igorziri (ihurtziri, justuri...) hitza berari ikasi genion aspaldixe. Kontua da, beraren sorterrian, Beskoizen, datorren larunbatean, hilak 28, omenaldia egingo zaiola. Kristinak, blog honetako irakurle finak eta Atturi aldeko euskara ikertzen dabilenak eman digu haren berri. "Leizarraga egun" izeneko omenaldia antolatu dute. Hauxe duzue Kristinari Henri Duhauk "igortziritako" programa: - 15.00 Ongi etorria (herriko jantegian). - Henrike Knörr: Leizarraga-Lazarraga. - Urbistondo anderea: protestantismoa Euskal Herrian. - Piarres Charritton : XVI. mendea. Beraz, nehork inguratzerik baleuka, badaki zer izango duen.
Gehiago irakurri »

Haizea ez da indartsua, gogorra eta zakarra, bai

Irudia
            Hemendik hartua           Kirk urakan ohiaren erasana dela-eta, han-hemenka, haizeari buruzko iruzkin ezegokiak irakurri eta entzuten dira.  Euskaldunen adimen-begiak era askotara adierazten du haizearen intentsitatea: adjektiboak erabiltzen ditu; aditzak errepikatzen ditu; graduatzaileez baliatzen da. Haize indartsua ez da tradiziozkoa. Horren ordez, adjektibo hauek erabiltzea egokiagoa da:     Haize bortitza     Haize petrala     Haize sastarra      Haize traketsa     Haize zakarra     Haize zitala     Haize zorrotza     ...          Edo-ta     Azkarki dabil     Bizi antzean joko du     Gogor joko du     Indartsu joko du      Baina, egundo ere ez *Haizea egiten du; beti ibili eta jo .       
Gehiago irakurri »

...ari du...

Irudia
Elsie Russell. "Dance dans le vent" Ortzian jazotzen diren gertakizunen berri emateko euskarak galdu behar ez genukeen aditz jator bat erabiltzen du euskalki guztietan, bizkaieraz izan ezik: ari du . Euskalkien arabera baditu zenbait aldaera: "ai do", "ai dü"... Badirudi ari du ren gainean badugula izaki bat edo natura bera ostagiak gobernatzen dituena. Adibidez, honako esapide ezinago eder hauek jaso ditugu: Mardul ari du. (Euria). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Lodi ari du: ebi (euri) zarra da .... Oñatibia Manuel . Bible Saindua. (Duvoisin). 1859. Ebiya bizitzen ari du .... Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Gexala ari du ... Ebi maxkala . (Ebi indar gutxikoa). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Euri txe au da okerrena... Ezerez bezela ari du , ta sartzen da gorputzean zañetaraño.... Soroa Marcelino . EUSKAL ERRIA (revista), 1881. Aunitz ari du euria . Altzo...
Gehiago irakurri »