Koarta-tenporak. Pello Zabalaren interpretazioa

Koarta-tenporak noiz hasi, abisoak tarteko, dagoaneko erabakitako kontua dugu. Noiz amaitu, berriz, koarta-tenporen aste dontsu hori zenbat luzatu? Larunbat gauerdiko haizea nahi zizuten zaindu askok: erreparatu dionak jakingo du zer espero duen. Tenporetako ‘3 egunen’ jitea zaintzen dute beste askok: horiek ere badute arrazoirik. Zubero aldetik, igande-astelehenei ere erreparatu nahi die: eta Bizkaiko eskualde batzutan, baita ‘kontratenporetako asteazkenari’ ere.
Aurten, nik uste (edo Oñatin hain egoki diogunez, neri pentsaitten xat) komeni zaigula bi azken hauen neurrian jardutea. Saia gaitezen bada.
Neguko ipar terko fijo temati hotz hura ahazteko amorrazita, gustura hartu genuen gaur zortzi koarta-tenporen lehen eguna, asteazken zoragarria. Bera eta osteguna bere laguna, biak portatu ziren goxo, hegomendebal leun ferekalea, aspaldiko partez, ahul eta xume etorri zitzaigularik. Hortik ote martxoaren jitea eta... norainokoa?
Ortziral-larunbatak, nor baino nor, haize katramilatsu sorgin jirokoa ekarriz, aldagoi baldres amorrante, goitik bainoago, aldamen guztietatik bustitzen dakiena ekarriz azaldu ziren. Ostegun gauean bizitzen hasitako mendebala, ipar-mendebal kostan, mendebal trakets barrualdean, hurakan abiaden neurriak hartuz harrotu zen, 107tik gora ibili baitzen, zuhaitz eta beste baldarki astinduz. Apirilaren patua ote, beste behin?

Igande-astelehenen atarramentua, aldiz, guztiz bestelakoa. Eta astearte-asteazkenok erantsiaz gero, noiztik ez dugu ikusi honelako gustadizorik? Atzo, ordu eta laurden batean, zenbatzen hasi eta, 41 tximeleta ikusi nituen, ballet pinpirin airosetan. Xaguxahar koadrilla ere bai, enara pare bi besterik ez dela etorri eta, eltxo eta xomorroak harrapazka jaten arrats erdi gozoan: haizerik ez, eta hura eltxo festa! Hau dena, maiatzerako programa?

Hel deiegun aroaren etxekoandreak dituen bi aurpegi nagusiei: ilberri eta ilbeteari. Hauek beti ematen dute pista egokirik. Gauzak normal, ilargi berriak, aurpegi ttiki gordean (ttattar konplejua, akaso) ia beti okertzen digu aroa, koska kamutsen bat sortuz edo zaputzaldiren batekin. Merezi luke akordura ekartzea, neguko 3 ilargi berriek sortu dutela arazorik: abendukoan, bi egun aurrez, Inuxente eguneko elurte kaxkar gaiztoa. Hilabete ondoren, urtarrilekoaren bi egun aurretik, beste elurtea, kosta aldean oparoagoa barrualdean baino (Iruñean eguzkitan, Bizkaiko kostan hainbat arazo eta argindarra eskas). Otsailekoak beste horrenbeste, baina aurrea hartu zion ilbeherak, astebete lehen. Pentsatzekoa da, maiatzaren azken asteak ere, Azinzio letainak gogoan, zaputzaldiren bat ekarri nahiko duela: orduan beroa ere tartekatzen denez, ekaitz kontuak izango dira, ziurrenik. Martxoko ta apirileko ilberriek, zer? Utz ditzadan geroxeagorako.

Ilargi betea, aldiz, ponpoxo ta zalamero ibili ohi da, fanfarroi punttu bat duela, atzoko talo handia bezala, gozokizko aroa oparituz. Halatsu portatuko da maiatzekoa ere, udaberriko margo anitzak azpimarratuz. Eta apirilekoa? Kontuz apirilekoarekin! Zein bekatu du, bada, apirilak? Apiril jorraileroa bestelakoa da: alderantzizko aldrebesa. Horregatik akordatzen gara zenbat astesantu ta pazkotan, askotan, hotz ta euri, elur eta beste nola izan ditugun: “garizuma haixea” eta “astesantu haixea” esateraino, sasoi horretan azaldu ohi duen haize fin xorrotx umel atorrantea gogoan... Hortaz, apirilak, bere astesantu ilargibetedun eta guzti, ekarri nahiko ditu bere aldrebeskeriak. Ez du alferrik, apirilak, hain fama txarra, berezkoa (Oroitu honako hau: Abril, abril: de cien en cien años deberías venir. Lo dijo la vieja, vivió ciento uno, murióse la pobre y no vio ninguno).

Eta tarteko morroi ilgora eta ilbeherak, zer? Hauekin gutxi fiatu udaberri aldakorrean! Nagusiari aurrea hartuz, bere boterea eta diruak gozatu nahi dituzten morroi tratante negoziante politikeroak dirudite. Hemen dugu gertu bat, ilbehera, datorren astean. Kontuz! Ekarriko du bere koska. Ondoren dugu ilberri, martxoaren azken astean. Hau ja, apirileko aldrebeskerien barrutian egon daiteke, eta ilbehera baino askoz hobeto portatu. Ez, ordea, apirileko ilgora, astesantuaren atarian daukaguna: nagusi potoloaren bidea prestatzen jardungo da, astesantu-pazkoak hoztuz, bustiz eta apirilduz... Beraz, ilbehera eta ilgora, ez fiatu udaberrian! Batez ere, ez fiatu apirilekoekin. Gainerakoak kamutsaldi laburrekoak, zaputzaldi exkaxekoak izango dira.

Pello Zabala