Haizea: zientzia eta herriaren ikuspegiak
Pasa den asteko zenbait egunetan haize bortitz samarra ibili zen, batez ere, ostegun-ostiraletan. Izan ere, Euskalmet-ek hartutako datuen arabera batzuetan Urduña aldean haizeak 140 km/h-ko ufadak harrapatu zituen. Haize zakar-zakarra, benetan! Aurrez joz gero, buruko ile guztiak lazteko modukoa, bai horixe! Herriak haizearen intentsitatea era askotara adierazten du: adjektiboak erabiltzen ditu, aditzak errepikatu, beste batzuetan graduatzaileen bitartez... forma guztiak oso plastikoak izaten dira. Meteorologiak, ostera, oso ezaguna den sailkapena erabiltzen du, Beaufort-en eskala, hain zuzen ere. Bertan 1tetik 12rako graduazioa egiten da, haizea km/h neurtzen da eta haizeen inguruko deskripzio eta pertzepzioak ematen dira aditzera. Euskaraz ere badugu eskala hau itzulita eta bertan sumatzen da herriaren hizkera deskripzioetan. Sarritan kontu bera izan dugu hizpide: herri-hizkerak lagundu diezaioke zientziari bere terminologia gara dezan. Ez daude kontrajarrita, biak dira osagarri eta biak adiskide. Nolanahi ere, zientziak usu bizkar egiten dio herri-jakinduriari. Zergatik? Meteorologiaren eremuan begibistakoa da bien arteko lankidetza aipatutako arloan.
Intentsitatea: Beauforten eskala
Beauforten mailak | Haizea, km/h | Deskripzioa | Pertzepzioa |
0 | 1 | Haize barea | Keak gorantz egiten du |
1 | 1-5 | Oso haize ahula | Haizeak keari eragiten dio, baina haize-orratzak geldi daude |
2 | 6-11 | Haize ahula | Hostoak mugitzen dira, haizea aurpegian igartzen da |
3 | 12-19 | Haize leuna | Hostoak eta adar txikiak etengabe mugitzen dira |
4 | 20-28 | Haize lasaia | Haizeak hautsa harrotu eta hostoak mugiarazten ditu |
5 | 29-38 | Haize freskoa | Zuhaixkak kulunka egiten hasten dira |
6 | 39-49 | Haize zakarra | Adar handiak mugitzen dira. Euritakoak nekez ireki daitezke |
7 | 50-61 | Oso haize zakarra | Zuhaitzak mugitzen dira. Ez da haizealde ibiltzea erraza |
8 | 62-74 | Haize beltza | Zuhaitzen adar txikiak apurtzen dira. Neke handiz ibil daiteke |
9 | 75-88 | Haizetea | Zuhaitzen adar ertainak hausten dira |
10 | 89-102 | Haizete bortitza | Zuhaitzak errotik ateratzen dira. Teilatuek kalteak izan ditzakete |
11 | 103-107 | Oso haizete bortitza | Kalte handi samarrak |
12 | 108-133 | Haize erauntsia | Kalte handi-handiak |
Iruzkinak